Çoklu Zeka Türüne Hitap Eden Okul Öncesi Etkinlikler Nelerdir?
Türkçe Dil Etkinliği
Okul öncesi dönemde “Türkçe Dil Etkinliği” adı altında olan bu etkinlik türü çocuğun; düşünme, anladıklarını ve duyduklarını tekrar etme, dil becerilerinin geliştirilmesi ve telaffuz yeteneğine oldukça faydası olan bir etkinlik türüdür.
Peki türkçe dil etkinliklerinde neler yapılır?
-
Hikaye Öncesi Etkinlikler
Hikaye öncesinde çocuğu hikayeye hazırlamak gerekli olup hikayede geçen kavramların, anlamların açıklanması hikaye esnasında çocuğun hikayeyi daha kolay anlamasına yardımcı olacaktır. Hikaye öncesinde yapılan etkinlikler ise; Sohbet, Parmak Oyunu, Şiir, Tekerleme-Bilmece gibi etkinliklerdir. Sohbet esnasında çocuk kendini daha rahat ifade etmeyi öğrenir. Grup içerisinde çekingenlik, içekapanıklık söz konusu ise bir süre sonra sohbete katılarak kendini ifade etmeye başlar. Parmak oyununda parmak kaslarını geliştirilir ve dilin işlevi arttırılır. Şiirde duygu ve düşüncelerini anlamaları için okul öncesi dönemde kısa, net ve anlaşılır olunmalıdır. Şiir çocukların dikkat sürelerinin arttırmakta etkili olmaktadır (okul öncesi çocukların max. dikkat süresi 10-30 dk arasındadır). Artikülasyon bozukluğunun giderilmesinde anlama ve kavramada etkilidir. Mecaz anlamları anlamada yararlı olmaktadır. Tekerleme-Bilmece etkinliğinde yeni kelimeler öğrenilir bu da hayal güçlerinin geliştirilmesinde faydalı olmaktadır. Aynı zamanda eğlenme, düşündürme ve eğitimine katkıda bulunma açısından oldukça yararlıdır.
-
Hikaye Anı Etkinliği
Çocuklar hikaye anlatmayı ve dinlemeyi fazlaca severler. Hikayelerin çocuklar üzerinde; yeni kelimeler öğrenip, hayal kurmayı, hikayedeki karakteri gözünün önünde canlandırmayı ve sınıf içerisinde toplulukta nasıl durulması gerektiğine dair faydası olur. Arkadaşlarına karşı saygı duymayı öğrenirken aynı zamanda empati yeteneğini geliştirir. Kavram, mekan, şekil, renk ve yön kavramlarının desteklenmesine de yardımcı olur.
-
Hikaye Sonrası Etkinliği:
Yaratıcı dramatizasyon yöntemiyle hikaye sonrasında dinledikleri ve zihinlerinde hikayeyi canlandırırlar. Canlandırırken söz ve hareketleri bir arada kullanarak yüz mimiklerini de konuya göre kullanmayı öğrenirler. Sohbet için hikaye yarım bırakılabilir. Çocuklar zihinlerinde canlandırdıklarını kendi ürettikleri son ile devam ettirip sonlandırabilir. Düşünme yetenekleri gelişir ve beyin fırtınası yapabilirler. Grup içerisinde hikaye tamamlanırken uyum içerisinde olmayı, birbirlerini dinlemeyi, sevgi ve saygı gibi değerlerimizi öğrenirler. Hikaye sonrasında pandomim yapılabilir. Pandomim, sözsüz sadece mimikleri ve beden dilini kullanarak yapılan bir oyun türüdür. Dinledikelrini tekrarlamaya zihinde canlandırmaya ve zekayı harekete geçirmeye destek olur.
Okuma Yazmaya Hazırlık Etkinliği
Okul öncesi dönemde okuma yazmaya hazırlık etkinliği çocuğun çoklu zekasına hitap etmeli, becerilerini geliştirmeli ve “ilköğretime hazır” duruma getirmelidir.
İlköğretimin ilk başlangıcı olan okul öncesi eğitim etkinliklerinden bir diğeri okuma yazmaya hazırlık çalışmasıdır. Ve bu çalışmalar nedir ve neler yapılır?
Okuma yazmaya hazırlık çalışması çocuğun okula hazır olmasını destekleyen temel bilgi ve beceriler yoluyla bilişsel faaliyetlerinin artmasına katkıda bulunan çalışmalardan biridir. Okuma yazmaya hazırlık çalışması çocuğun akıl yürütmesine, algısal yeteneğini geliştirmesine ve çeşitli kavramları öğrenmesine katkı sağlar. Bu tarz çalışmalarda çocukların yaş, gelişim düzeyi ve bilişsel farklılıkları göz önünde bulundurulur. Okul öncesi dönemdeki çocuklarda, okuma yazmaya hazırlık çalışmasındaki hedefler şunlardır;
- Kalem tutma ve parmak kaslarının geliştirilmesi,
- El-göz koorndinasyonunun sağlanması,
- Dikkat sürelerinin arttırılması,
- Yazı yazma için araç-gereçlerin doğru kullanımı (kalem tutuşu, kağıdın duruşu, defter-göz mesafesi vs.),
- Yazı yazmanın veya etkinlik sayfasının yönünü bilmek,
- Çizgi dikkat çalışmalarını desteklemek,
- Ses çalışmalarını ve sese uygun yönergeleri desteklemek,
- Kelime türetmek aynı sesleri bulmak, kafiyeyi bilmek,
- Kavram çalışmaları yaparak çocuğun ilkokula olgunluğunu desteklemek gibi hedefler bulunur.
Matematik Etkinliği
Günlük yaşantımızda gerekli olan ve her yerde her şekilde karşımıza çıkan bir etkinlik türüdür. Çocukların dilsel – sözel, doğa, mantıksal, sosyal, görsel-mekansal gibi zeka türlerini doğrudan etkiler. Matematik etkinliklerinde;
- Yazılışları (yazılış yönü), rakamın adı öğrenilerek yazma, duyma, uygulama becerisi kazandırılır. Günlük yaşantımızda oldukça fazla kullandığımız rakamlar öğrenilerek ritmik sayma, adım sayma, rakamları tanıma gibi faaliyetleri de artık kazanmış olur.
- Matematik etkinliğinde çozuk aynı zamanda şekilleri öğrenir, birbirinden ayırt eder, kavram gelişimi desteklenir ve benzer farklılıkları öğrenir. Şekilleri görsel ve sözel olarak ismiyle tanımaya başlar. Kenar ve köşeleri olan şekillerin de ayrıtlarını saymayı öğrenir.
- Sıra sayılarını öğrenir (birinci, ikinci)
- Matematik etkinliğinde çocuk sıra sayılarını kullanarak gruplamaya, grupları oluşturmayı öğrenir.
- Ölçü birimlerini öğrenir. Uzunluk, hacim, ağırlık, mesafe gibi birimlerle nasıl ölçüldüğünü görsel ve işitsel olarak deneyler. Uygulamalar ve görsellerle öğrenir.
- Zaman ve saat bilgisi verilerek, saatin içerisinde çocukların (akrep-yelkovan-saniye) ne işe yaradığı, neler olduğu öğretilerek, sosyal çevreye merak uyandırılır ve gördüğü nesnelere yabancı kalmaz. Saat öğretimi 3-4 yaşında başlayarak zamanın ne olduğu, saatin neyi göstermeye yaradığı gibi ifadelerle başlayıp, en son saatin kaç olduğu gibi ifadelerle devam edilir. Saat konusu tam olarak 8-9 yaşına kadar öğrenilebilir. 3-4 yaşlarında tamamen öğrenmesi beklenemez.
- Günlük yaşantımızda kullandığımız ve geçinebilmemiz için gerekli olan para ve para birimleri çocuğun anlayabileceği düzeyde öğretilebilir.
Fen ve Doğa Etkinliği
Okul öcesi dönemdeki çocuklar, oldukça meraklı ve araştırmacı yönleriyle aynı zamanda sorgulayıcıdırlar da. Fen ve Doğa etkinlikleri çocukların bu meraklarının giderilmesinde; araştırma, gezi-gözlem ve deney yaparak çocuğun zihin ve dil gelişimine faydası olur. Neden-sonuç ilişkilerini gözlemleyerek ve yaşayarak eğitim ortamı hazırlanır.
Çocuklar doğaya ve çevreye karşı daha duyarlı hale gelerek yaratıcı düşünmeleri sağlanır. Aynı zamanda akıl yürütme, mantık yürütme, fikir verme gibi algıyı harekete geçirerek dil gelişimini de destekler. Grup etkinliği içerisinde kendilerini daha özgüvenli hissederek, paylaşma, yardımlaşma, iş birliğinde bulunma vb. sosyal davranışları gelişir ve çevre duyarlılığı artar. Fen araçlarını ve doğada neler olduğunu öğrenerek kavram gelişimi de desteklenir.
Okul Öncesi Sanat Etkinlikleri
Okul öncesi çocukları gelişimine katkıda bulunan bir diğer etkinlik türü ise; sanat etkinlikleridir. Anaokullarında uygulanan sanat etkinlikleri çocukların işitsel, sözel, içsel, el-göz koordinasyonunu aynı anda kullandığı etkinlik türlerinden olup çocukların yaratıcılıklarını ve estetik duyarlılıklarını geliştirmeyi hedefler. Zaman ve süre kavramının kullanılmadığ, çocukların rahat çalışacakları, yer-zaman ve yaşa göre araç gereç gerektiren bu etkinliklerde çocukları yaratıcılıklarını sağlıklı bir biçimde ortaya koyabilirler.
Grup şeklinde sanat etkinliği çalışması yapan çocukların gelişimsel alanları desteklenirken, aynı zamanda toplu halde bir işe başlamayı, sonuçlandırmayı ve bir ekip olmayı öğrenmeleri de gelişir. İşbirliği ve yardımlaşma şeklinde sosyalleşmeye başlarlar. Projelerini bitirdiklerinde yüzlerinde görünen mutluluk; başladıkları işi bitirmeleri sonucunda bir ürün ortaya çıkarmalarıyla küçük/büyük motor becerilerine sağladığı katkının yanı sıra duygusal zekalarında da ortaya çıkan pozitif gelişimin bir göstergesidir.
Sanat etkinliklerinde bir çalışma yapılmadan önce çocuklara nasıl bir çalışma yapmak istediklerinin sorulması gibi davranışlar onlara, bir etkinlik yapılırken kendi düşüncelerinin de ne kadar önemli olduğu ve verilen kararların amacın dışında olmadığı sürece saygı ile karşılanması bilincini çocuklara kazandırması yönünden çok önemlidir. Örneğin; nesli tükenmekte olan Sumatra Kaplanı çocuklara öğretildikten sonra onlara verilen resimlerle nasıl bir çalışma yapmak istedikleri sorulur, onların düşünceleri ve nasıl bir etkinlik yapılacağı birlikte tasarlanır. Bu etkinlikte kulak çubuğu ile parmak boyası ve noktalama çalışması yapılmıştır.
Sanat etkinliği çok yönlüdür. Çocuklar yönlendirilerek veya bir etkinlik teması belirtilerek çalışma yapılır. Konuya hakim olmaları sağlanarak kendi yaratıcılıkları ve hayal güçleri ile bir üretim gerçekleştirmeleri hedeflenir. Hayal güçleri kısıtlanmamaılıdır. Örneğin, bir civcivin sarı renk olması onların eğer isterlerse civcivi mor renge boyamalarına engel olmamalıdır. Çünkü burada önemli olan onların hayallerindeki civciv tasavvurudur. Çocuklar amacın dışına çıkmadığı sürece (boya ile elini yüzünü boyamadığı, boncuk vs. materyallerle amacının dışında oynaması, sağa sola fırlatması gibi…) gerçekleştirmek istedikleri şeyler için destek olunmalıdır. Okul öncesi çocuklara uygulanabilecek bazı saanat etkinlikleri için aşağıdaki örnekler verilebilir.
- Artık materyallerle yapılan çalışmalar.(Kolaj vb.)
- Kağıt katlama, kesme, yırtma-yapıştırma gibi çalışmalar.
- Çeşitli boyaların kullanıldığı çalışmalar.
- Yoğurma maddeleri ile yapılan çalışmalar.(Kil, seramik, oyun hamuru vb.)
Yoğurma maddeleri ile çalışma yapan çocuklar bazı olumsuz duyguları olumlu yöne doğru kaydırmayı sağlarlar (saldırganlık gibi). Bu çalışmaları yaparken yeni tasarımlar ve fikirler ortaya koymak için düşünürler. Parmak kasları gelişimleri artar. Bir işe başladıktan sonra sonuçlandırmayı öğrenirler. Başlangıç – sonuç arasında heyecanlı ve istekli bir çalışma yaparlar. Fırça kalem vs. gibi boya malzemelerini nasıl ve ne şekilde kullanılması gerektiğini öğrenirler.
Yaratıcı Drama Etkinliği
Okul öncesinde; drama etkinliği çocukların yaşamdaki olayları içten geldiği gibi doğaçlama yolu ile ortaya çıkarmasıdır. Drama etkinliklerine katılan çocukların problem çözme becerisi, yaratıcılıkları, hayal güçleri, dil gelişimi, sosyalleşmesi gibi bir çok alanda gelişme gösterdiği bilinmektedir.
Örnek etkinlik: Çizilip kesilen balonlara resimler çizilir ve hayal güçlerini de kullanarak müzik eşliğinde balonları gökyüzünde uçururlar. (Hayal dünyaları harekete geçer ve düşünmeyi öğrenirler. Dikkat süreleri artar. Bün duyu alanlarına hitap eden bir çalışma olmuştur. En önemlisi de çocuklar eğlenip mutlu olmuşlardır.)
Orff ve Müzik Etkinliği
Alman müzik bestecisi Carll Orff tarafından geliştirilen orff tekniği müzik, dans, drama, konuşma ve hareket temelleri üzerine kurulmuş, anaokulu çağındaki çocuklar için oldukça zevkli ve müzik – ritim gelişimlerine katkı sağlayan kombine bir çocuk gelişimi yöntemidir. Çocukların arkadaşları ile uyum içerisinde müzik yaptığı ve ritim tuttuğu görülmektedir. Okul öncesinde orff ve müzik çalışmaları çocuğun derslerde sosyalleşmesini, işitsel ve beyinsel gelişimine de önemli derecede katkı sağlar.
Çocuklar çeşitli müzik aletlerini kullanarak, yapılan müzik çalışmalarına eşlik etmeye çalışırlar. Müzik aletlerini tanımaya başlar ve kullanımına ilişkin bilgiler edinirler. Ses ve ritme ayak uydurmaya ilk orff tekniği ile başlamak, onların ileriki yaşlarda olası müzik kariyerlerine de sağlam temeller oluşturur.
Orff-müzik etkinliği; müzik aletlerinin kullanımı dışında ritim ve ritme uygun hareketler şeklinde ritme göre hareket etmeyi, müzikte kulak ve ritim duygusunu geliştirmeyi de amaçlar.
Jimnastik ve Spor Etkinlikleri
Okul öncesi dönemdeki çocuğun en çok sevdiği etkinlik türündendir. Enerji fazlalığı olan okul öncesi dönem, çocuğun atlama zıplama, koordinasyon sağlama gibi jimnastik hareketleri, enerji boşaltımına, vücudun etkin çalışmasına ve rahatlamasına destek olur.
Vücut sağlığı ve rahatlama, büyüme ağrıları kemik ve vücut sağlığı için jimnastik etkinliği çocuklar için çok faydalıdır. Çocukların vücudu yetişkinlerinkine göre daha esnek ve elastik bir yapıya sahiptir. Spor ve jimnastik hareketleri yaparak büyüyen çocukların yetişkinlik dönemlerinde de vücutları daha esnek bir yapıda olması muhtemeldir.
Jimnastik etkiniliği sırasında çocuklar, sözel verilen komutları gerçekleştirirken dinleme-anlama-harekete geçme şeklinde bedensel işlevi yerine getirerek duyusal gelişimlerine destek olunur.
Anaokulu Oyun Etkinlikleri
Çocukların kendini en rahat ifade edebileceği etkinlik türlerinden biridir. Serbest oyunda çocuk; iç dünyasını dışa çıkarmaya ve çevresinde resmettiği gözlemlediği her şeyi oyunlarına yansıtmaya başlar. İkili üçlü veya kalabalık grup oyunlarında da iletişim becerilerini üst düzeylerde kullanmayı öğrenir. İçe kapanık kendini ifade edemeyen çocuk, oyun esnasında arkadaşlarına karşı kendini ifade etmeye başlayacaktır. Kurallı oynanan oyunların; sosyal çevre ve yaşamdaki kurallara daha rahat adapte olmasına ve uyum sağlamasına katkısı olur. Dil becerilerini ve arkadaşlar arası iletişimi ve saygıyı kuvvetlendirir.
Anaokulu Oyun Etkinliği Örnekleri
Yarışma oyunlarına ve tek adım çift adım atlama şeklinde bedensel hareket ve dikkat çalışmalarına örnektir. Yerdeki yönergeleri takip ederek hareket edilen bir oyundur.
Nefes kullanılarak suyun içindeki pinpon topunu bir bardaktan diğer bardağa aktarma oyunudur. Diyafram nefesini kullanmamızda etkili ve sonuca ulaşmak için heyecan verici bir oyun olmuştur.
Eşleştirme oyunu görsel zekamızın çalıştırırken aynı zamanda dikkatmizi toplayıp odaklamamızda faydalı olmuştur. Çocuklar görsel aktivitelerden hoşlandığı gibi bilmediği kavram ya da nesneleri öğrenerek sözcük dağarcığını da geliştirir. Sıra beklemeyi sırayla oynamayı arkadaş ilişkilerini de beraberinde öğrendiği bir oyun türüdür.
Parmak kaslarımızı geliştirdiği gibi yeni birşeyler ortaya kormamızı da sağlayan bir oyundur. Düşündürür, harekete geçirir. Neden-sonuç ilişkisini ortaya koyar.
Çocukların en sevdiği oyunlardan biri de kukla oyunudur. Burada kendi kuklalarını kendileri oluşturarak doğaçlama şekilde kukla gösterisi yaparlar. Hem çok eğlendiler, hem düşünme harekete geçme, hem de dil becerilerine oldukça faydası olan bir oyundur. Doğaçlama yapıldığı zaman kendi iç dünyalarını kuklalarını konuşturarak dışarı çıkarırlar.
